Acil Servis Nedir?
Acil servis, bekletilmesi gereken, kronik hastalıkları atakları gibi durumlarda hastaya yataklı hizmet veren bölümdür.
Acil tıp; ani oluşan, hemen müdahale edilmesi gereken, yaşamsal tehlike veya ciddi fonksiyon kaybına yol açan dahili, cerrahi ya da ruhsal tüm sağlık problemleri ile ilgilenen ve bunları ayrıştırma, tanıma, tedavi etme görevlerini üstlenen tıp dalıdır. Acil servis ise, acil tıp bölümünün yataklı hizmet verdiği hastane bölümünün adıdır.
Acil tıbbi hizmet, pek çok tıp dalının alanına giren onlarca hastalığın yol açtığı, hızla müdahale edilmesi gereken durumlara vakıf olmayı gerektirir. Bu yüzden günümüzde tıp fakülteleri ve eğitim araştırma hastaneleri uzmanlık sınavı sonucu acil tıp bölümüne yerleşen hekimlere 4 yıl ‘acil tıp uzmanlığı’ eğitimi vermektedir. 2003’e kadar ülkemizde acil tıp hizmetlerini yalnızca pratisyen (6 yıllık eğitimini tamamlayarak fakülteden mezun olmuş) hekimler yürütmekteydi. Bugün ise uzman acil servis hekimleri oldukça yaygın bir şekilde neredeyse her hastanede çalışmaktadır.
Acil tıp, randevusuz ve 24 saat çalışması bakımından hastanenin geri kalan bölümlerinden ayrılır. Bu sebeple ‘yedek/nöbetçi poliklinik’ gibi algılanır. Fakat bu son derece yanlıştır. Acil servisler, iş yoğunluğu ve dinamizmin yüksek olduğu yerlerdir. Bu sebepten polikliniğe başvurmak için beklenebilecek ve kolayca çözülebilecek problemler için meşgul edilmemesi gerekir. Zaten, kronik ilaçların raporlanması/reçetelendirilmesi, uzmanlık gerektirecek laboratuvar testleri ve tedaviler, rutin kontroller, günlük mazeret raporu yazılması gibi aciliyeti olmayan tıbbi işlemler acil servislerde yapılmaz.
Acil Servislerde Hastaya Gerekli Müdahale Yapıldıktan Sonra Taburculuk İşlemi Nasıl Sağlanır?
- Hastanın hastane içinde uygun tıbbi birime sevki ve bu birimde yatışının sağlanması
- Hastanın daha donanımlı bir başka merkeze sevk edilmesi
- Hastanın evine gönderilmesi
Taburculuğun ardından acil tıbbın hasta üzerindeki tedavi görevi biter. Acil servise kontrole gelmek diye bir uygulama yoktur. Evine gönderilen hastalarda; sağlık problemi tamamen çözüme kavuşturulamamışsa, tekrarlama ihtimali mevcutsa, sebebi aydınlatılamamışsa veya kronik bir hastalıkta kötüleşmeye işaret ediyorsa hastaya sonraki günlerde ilgili poliklinikten randevu alınması önerilir.
Hastane imkanları ve büyüklüğüne göre acil servis içerisinde kadın doğum ve çocuk acil ayrılmış olarak hizmet verebilir. Bunlar oldukça kapsamlı, özel cihaz ve tıbbi enstrüman gerektiren ve çok sık başvurulan bölümler olduğu için böyle bir ihtiyaç doğmuştur. Bu durumda uygun bölüme gidilmesi gerekir. Ayrıca, acil servislerde hizmet niteliğini artırmak ve gerçek acillere hak ettiği gibi hızla müdahale edebilmek amacı ile triaj sistemi geliştirilmiştir.
Triaj Nedir?
Triaj, acil servislerde hastaların tıbbi durumlarının önceliği ve hayatiliğine göre sıralanması/sınıflandırılması işlemidir. Acil servislerde yaşamsal riski olan hastalara müdahalenin gecikmemesi ve iş yükünün uygun şekilde düzenlenmesi amacı ile uygulanır. Acil servislerde diğer polikliniklerde olduğu gibi önce gelen hasta değil durumu ciddi olan hastalar önce tedavi edilir.
Acil servise ayaktan başvuran hastaların; ateş-nabız, tansiyon, solunum sayısı değerleri ve şikayetleri alınır. Ardından hastalar uygun alanlara yönlendirilir. Bu işlem genellikle acil tıp teknisyenleri ve hemşireler tarafından yönetilir.
Ülkemizde genellikle triaj için START sistemi kullanılır. Bu sistemde acil servis renklerle isimlendirilen 3 alana ayrılmıştır:
- Kırmızı alan: Acil müdahale gerektiren, bekletilmemesi gereken, acil müdahale edilmezse ölüm veya ciddi sakatlık riski ortaya çıkaracak tıbbi problemlere müdahale edilen bölümdür. Kalp krizi, solunum durması, ağır kanamalar, çoklu travmalar, ağır trafik kazaları gibi problemler yaşayan hastalar kırmızı alana alınır. Burada tedavi edilen hastaların çoğu ambulans ile hastaneye gelir.
- Sarı alan: Daha çok yaralanmalar, durumu stabile yakın olan zehirlenmeler, kronik hastalıkların atakları gibi problemlerle gelen, müdahale edilmesi gereken fakat durumu çok kritik olmayan hastaların alındığı alandır. Kırmızı alandan sonra ikincil önceliklidir. Büyük hastanelerde cerrahi ve dahili sarı alan olarak da ikiye ayrılabilir.
- Yeşil alan: Durumları iyi, bilinçleri açık, acil müdahale gerektirmeyen problemleri olan hastaların yönlendirildiği bölümdür. Hafif sıyrık ve yaralanmalar, bulantı-kusmalar, komplike olmayan enfeksiyon hastalıkları, burkulma gibi hafif travmalar burada tedavi edilir. Üçüncül öncelikli alandır.
Acil Servis Hangi Hastalıklara Bakar?
Acil servislerde hastalıklardan ziyade ani tıbbi durumlara müdahale edilir. Bu durumlardan en sık karşılaşılanlar şunlardır: